Learned helplesness
Leren omgaan met emoties of toch trainen om zich te gedragen?
De meeste paardeneigenaren komen in aanraking met horsemanship omdat ze hun paard 'veilig' willen maken. Ik zie hen de meest opvallende en uitdagende objecten naar de rijbaan brengen om de paarden te trainen om niet al te schichtig te reageren. Ook de term 'bombproof' is populair bij het zoeken naar een paard of bij het presenteren van een paard aan potentiële kopers. Maar wat betekent het eigenlijk om een 'bombproof' paard te hebben? En leren we ze om te gaan met externe prikkels en interne stress, of trainen we ze simpelweg om zich te gedragen? Bestaat er eigenlijk wel een verschil tussen die twee benaderingen?
De meeste paardeneigenaren komen in aanraking met horsemanship omdat ze hun paard 'veilig' willen maken. Vaak zie ik hen de meest opwindende objecten in de arena brengen om de paarden te trainen om niet (te veel) te schrikken. De term 'bombproof' is ook erg populair bij het zoeken naar een paard of om je eigen paard aantrekkelijker te maken voor potentiële kopers. Maar wat is een 'bombproof' paard eigenlijk? En leren we ze om te gaan met externe prikkels en interne stress, of trainen we ze gewoon om zich te gedragen? Is er zelfs een verschil tussen die twee?
Laten we eerst ingaan op het proces van leren, stress en het omgaan met stress. Vanaf het moment dat we wakker worden tot het moment dat we gaan slapen, worden ons lichaam en geest blootgesteld aan externe prikkels. Deze prikkels worden waargenomen door onze zintuigen en ons brein moet ze verwerken. Ons brein is buitengewoon goed in het filteren van informatie en beslissen welke prikkels onze aandacht nodig hebben en welke we kunnen negeren. Nadat waarnemingen zijn gefilterd, worden gebeurtenissen gecategoriseerd en in de juiste "doos" geplaatst.
Wanneer we ons in 'de zone' bevinden, plaatst ons brein de meeste prikkels in de 'niets nieuws, ga door'-doos. Dit gebeurt wanneer we taken uitvoeren die we al miljoenen keren eerder hebben gedaan, zoals het maaien van het gras in onze eigen tuin of rijden naar huis via de vertrouwde route. Ons lichaam handelt automatisch, zonder dat we bewust hoeven na te denken over elke stap. We kunnen zelfs afdwalen en nadenken over totaal andere onderwerpen. Dit staat bekend als 'The Big Me', oftewel onze comfortzone. Alle dieren delen deze gemoedstoestand wanneer ze zich op hun gemak voelen.
Wanneer een prikkel buiten het gebruikelijke valt, stuurt ons brein het signaal naar de 'Oh, oh, er is iets veranderd'-doos. Misschien is onze normale route afgesloten en moeten we een omweg nemen, of horen we een ander geluid van onze grasmaaier. Dit brengt onze zintuigen in een hogere staat van alertheid. We luisteren aandachtig, kijken om ons heen en concentreren ons op de nieuwe situatie. In deze staat, bekend als het 'Learning Me', zijn we meer open om iets nieuws te leren. Ons stressniveau stijgt iets, maar dit belemmert ons niet om rustig te blijven handelen. Zodra we meer vertrouwd raken met de nieuwe situatie, keert ons brein terug naar het filteren van prikkels en keren we terug naar onze comfortzone.
Paarden volgen een vergelijkbaar patroon. Wanneer er iets ongewoons gebeurt, stuurt hun brein hen in een hogere staat van alertheid. In deze staat moeten ze beslissen of actie nodig is. De verantwoordelijkheid voor het waarnemen van gevaren en het reageren ligt verdeeld tussen de kuddeleden. Het is verbazingwekkend om te zien hoe de kuddeleden met elkaar verbonden zijn en elkaar volgen zonder zelfs maar te hoeven kijken. Als de waarnemende paarden inzien dat de nieuwe prikkel niet gevaarlijk is, keren ze terug naar hun comfortzone, of 'The Big Me'.
Als de prikkels echter gevaar met zich meebrengen, overschrijdt ons stressniveau de 'traumalijn' en gaan we handelen om te overleven. Deze staat staat bekend als 'The Little Me', waarbij onze instincten het overnemen en we instinctief reageren, bijvoorbeeld door te vluchten, vechten, bevriezen of verstijven. Onze paarden volgen een vergelijkbaar patroon en reageren instinctief wanneer ze mogelijk gevaar tegenkomen.
In de natuur reageren paarden door hun kuddeleden te volgen, te vluchten of te vechten. Verstijven komt alleen voor wanneer een dier gevangen is door een roofdier. Het heeft geen zin om te vechten of te vluchten omdat dit ernstige verwondingen zou opleveren. Na een kort moment van verstijven, zal het dier snel terugkeren naar zijn oorspronkelijke reactie: vluchten of vechten.
Nu terug naar de oorspronkelijke vraag: Leren we ons paard om te gaan met externe prikkels of trainen we ze om zich te gedragen? Wanneer we ons paard leren omgaan met emoties, blijven we onder de drempel van de 'traumalijn'. We voegen prikkels toe maar blijven in de leerfase. Dit betekent dat we proberen te voorkomen dat het paard vlucht, vecht of verstijft. We letten op subtiele signalen om te bepalen wanneer we prikkels kunnen toevoegen, stoppen of verwijderen. Deze aanpak is effectiever dan het laten ervaren van grote instinctieve reacties.
Als we echter te ver gaan en prikkels toevoegen totdat het paard begint te vluchten of te vechten, hebben we een belangrijk leermoment gemist. Als het paard na het vlucht- of vechtmodus verstijft en we de druk wegnemen zonder te wachten op een mentale release, belonen we het verstijven van het lichaam. Dit leidt tot aangeleerde hulpeloosheid en een langdurige staat van verhoogde stress, wat niet de bedoeling is.
Dus, wil je een paard dat is getraind om zich te gedragen? Of ben je meer geïnteresseerd in het leren van je paard om te gaan met externe prikkels en zijn hersenen te gebruiken in potentieel gevaarlijke situaties?